Quan trắc tự động không khí xung quanh nhằm cụ thể hóa Luật bảo vệ môi trường năm 2020; Nghị định số 73/2017/NĐ-CP về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng thông tin, dữ liệu tài nguyên và môi trường; Thông tư số 10/2021/TT-BTNMT quy định kỹ thuật quan trắc môi trường và quản lý thông tin, dữ liệu quan trắc chất lượng môi trường, cụ thể:
– Thực hiện đánh giá hiện trạng, dự báo xu hướng thay đổi chất lượng môi trường trong Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí cấp quốc gia và địa phương.
– Làm cơ sở nghiên cứu, đề xuất các quy định, chính sách về bảo vệ môi trường không khí.
– Theo dõi thường xuyên, liên tục chất lượng không khí tại vị trí, khu vực quan trắc và được sử dụng dữ liệu để cung cấp cho cơ quan quản lý nhà nước, công bố thông tin cho cộng đồng về chất lượng không khí thường xuyên, liên tục thông qua chỉ số chất lượng không khí (AQI).
– Tích hợp hệ thống đô thị thông minh trong tương lai.

– Các Bộ, ngành, UBND tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương (các bộ phận tham mưu được phân công như Sở Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm quan trắc môi trường…) được phân công theo Quyết định 90/QĐ-TTg ngày 12/01/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt quy hoạch mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia giai đoạn 2016-2025, tầm nhìn 2030, cũng như Kế hoạch bảo vệ môi trường, xây dựng mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường của địa phương.
– Các đơn vị tư nhân, doanh nghiệp sản xuất, tổ chức trong và ngoài nước có nhu cầu và được yêu cầu giám sát chất lượng môi trường không khí xung quanh.

Theo khoản 1 – Điều 30 Thông tư số 10/2021/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định kỹ thuật quan trắc môi trường và quản lý thông tin, dữ liệu quan trắc chất lượng môi trường:
Căn cứ vào mục tiêu quan trắc và đặc điểm khu vực quan trắc để lựa chọn các thông số môi trường cần quan trắc cho phù hợp và theo quy định dưới đây:
– Nhóm các thông số tối thiểu đối với các trạm chất lượng không khí nhằm công bố thông tin qua chỉ số AQI gồm có: bụi PM2,5; ôzôn (O3) và một trong ba thông số nitơ đioxit (NO2), lưu huỳnh đioxit (SO2), cacbon monoxit (CO).
– Nhóm các thông số khác: bụi tổng (TSP), bụi PM10, bụi PM1, benzen (C6H6), toluen (C7H8), ethyl benzen (C8H10), xylen (C8H10), metan (CH4) và các thông số độc hại khác.

Theo Khoản 2 Điều 30 Thông tư số 10/2021/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định kỹ thuật quan trắc môi trường và quản lý thông tin, dữ liệu quan trắc chất lượng môi trường.
Các loại hình trạm quan trắc tự động không khí xung quanh bao gồm: Trạm nền, trạm tổng hợp, trạm dân cư, trạm ven đường (giao thông), trạm công nghiệp.
Vị trí đặt trạm phải được đặt ở nơi thoáng gió, có thể đo được các thông số về khí tượng, không bị che chắn, đáp ứng mục tiêu quan trắc và đại diện cho chất lượng môi trường của khu vực quan trắc. Căn cứ vào mục tiêu quan trắc và yêu cầu kỹ thuật của từng loại trạm để lựa chọn vị trí cho phù hợp, cụ thể như sau:
– Trạm nền: đặt tại các khu vực có ít tác động nhất từ các nguồn khí thải;
– Trạm tổng hợp: trạm tổng hợp được đặt tại các khu vực có ảnh hưởng của nhiều nguồn tác động (đô thị, dân cư, giao thông, xây dựng, công nghiệp,…);
– Trạm dân cư: đặt tại các khu vực điển hình của khu dân cư, không gần các trục đường lớn có nhiều phương tiện đi lại;
– Trạm ven đường (giao thông): đặt tại đoạn đường thẳng, tránh gần các lối rẽ, điểm nút giao thông; đặt tại các đường cao tốc, đường quốc lộ có mật độ giao thông lớn nhất trong các tuyến đường của khu vực;
– Trạm công nghiệp: đặt trong khu dân cư gần nhất theo hướng gió chủ đạo so với khu công nghiệp, nguồn thải lớn. Đối với nguồn thải có ống khói cao có thể cần sử dụng mô hình lan truyền ô nhiễm không khí để xác định khu vực có mức độ ô nhiễm cao nhất, từ đó xác định vị trí đặt trạm.

Trạm quan trắc tự động không khí xung quanh phải sử dụng các thiết bị đo theo Danh mục các phương pháp và thiết bị quan trắc tương đương do Cơ quan Bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (US EPA) công bố hoặc các thiết bị quan trắc đã được chứng nhận bởi các tổ chức quốc tế gồm: Tổ chức chứng nhận Anh (mCERTs), Cơ quan kiểm định kỹ thuật Đức (TÜV).

Về công nghệ quan trắc các chỉ tiêu bụi TSP, PM10, PM2.5, PM1
– Phương pháp tán xạ ánh sáng 
– Phương pháp hấp thụ tia beta
– Phương pháp cân bằng dao động (TEOM)

Về công nghệ quan trắc các chỉ tiêu khí NO, NO2, NOx, SO2, CO, O3, VOC, BTEX
– Phương pháp đo quang học
– Phương pháp đo VOC
– Phương pháp điều biến dòng khí, giảm áp suất phát quang hóa hóa học (CLD)
– Phương pháp hấp thụ quang phổ vi sai (DOAS)
– Phương pháp đo thủy ngân

Yêu cầu về quản lý, vận hành trạm quan trắc tự động không khí xung quanh được quy định rõ tại Điều 32 Thông tư 10/2021/TT-BTNMT, với các nội dung chính:
– Lập Hồ sơ quản lý trạm
– Đảm bảo chất lượng và kiểm soát chất lượng (QA/QC)
– Năng lực, nhân lực đội ngũ quản lý vận hành
– Kiểm định, hiệu chuẩn và kiểm tra định kỳ
– Đối chứng với kết quả quan trắc định kỳ

Đối với các trạm cố định, Với đặc thù có các đầu lấy mẫu, sensor cảm ứng kết nối trực tiếp với bộ phận phận tích, xử lý số liệu (bộ phận cần được che chắn và bảo vệ, nhà trạm thường được thiết kế theo dạng thùng container hợp khối có trọng lượng phù hợp để thuận tiện di chuyển lắp đặt và kết nối (có thể đặt dưới mặt đất, trên mái các tòa nhà).

Tùy theo yêu cầu thiết kế và các chỉ tiêu cần đo, kết cấu nhà trạm có thể là dạng giá đỡ Support có hoặc không tích hợp pin mặt trời.

Đối với các trạm di động
Yêu cầu có tính cơ động cao, di chuyển thuận tiện qua các vị trí yêu cầu, do đó nhà trạm di động thường được tích hợp trong cabin xe ô tô hoặc dạng container gắn bánh xe và có rơ mooc.